U bevindt zich hier:
  • Nieuws & Evenementen

Europees Parlement publiceert onderzoek naar sociale gevolgen van overheidsopdrachten

2 januari 2024

Op 24 oktober 2023 heeft het Europese Parlement een onderzoek gepubliceerd naar de manier waarop overheidsopdrachten kunnen bijdragen aan het behalen van sociale doelstellingen. In het onderzoek 'The social impact of public procurement - Can the EU do more?' is gekeken naar de manier waarop Richtlijn 2014/24/EU benut kan worden en waar verbeterpunten liggen voor aanbestedende diensten en de EU (Richtlijn 2014/24/EU).

Maatschappelijk verantwoord aanbesteden
Aanbestedende diensten kunnen met het uitschrijven en gunnen van overheidsopdrachten invloed uitoefenen en vooruitgang boeken in het sociaal domein. Vanwege de grote hoeveelheid geld die deze opdrachten omvatten kan het sociaal verantwoord implementeren van het aanbestedingsrecht sterk bijdragen aan het behalen van doelen op het gebied van gelijkheid, participatie, bestaanszekerheid en klimaat. Richtlijn 2014/24/EU probeert in deze mogelijkheden te voorzien door middel van een aantal bepalingen. Zo zijn aanbestedende diensten verplicht zich te houden aan het milieu-, sociaal en arbeidsrecht bij het sluiten van contracten. Daarnaast biedt de Richtlijn mogelijkheden om sociale doelstellingen mee te nemen in het opstellen van gunningscriteria. Hierbij kan gedacht worden aan milieueisen, het in dienst hebben van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt of het actief werken aan non-discriminatie.

Belangrijkste onderzoeksuitkomsten

  • Er is een gebrek aan gegevens over de omvang en waarde van ‘Socially responsible public procurement’ (SRPP) oftewel Maatschappelijk Verantwoord Aanbesteden  (MVA) in de EU. Dit is te wijten aan het feit dat er zowel op EU- als op nationaal niveau geen systemen bestaan om gegevens over MVO te verzamelen op een uniforme en consistente manier. Ook Tenders Electronic Daily (TED), waarin de lidstaten verplicht aanbestedingsaankondigingen van aanbestedingsprocedures boven de zogenaamde EU-drempels moeten publiceren, is niet ingericht en bedoeld als instrument om informatie over MVO, noch over duurzaam en innovatie inkopen bij te houden.
  • Het onderzoek wijst uit dat laagste prijs of kosten nog steeds het meest wordt gebruikt in opdrachten boven de EU-drempel.
  • Maatschappelijk verantwoorde overheidsopdrachten boeken langzaam vooruitgang, maar blijven tot nu toe duidelijk onder het potentieel. In de EU tonen steeds meer aanbestedende diensten interesse in MVA, maar er is erg veel verschil in het gebruik van MVA, zowel tussen de diverse lidstaten als binnen hetzelfde land.
  • Met uitzondering van de horizontale sociale clausule was geen van de andere sociale bepalingen van de richtlijn verplicht, wat betekent dat de lidstaten een zekere mate van flexibiliteit hadden bij de omzetting in nationaal recht. Als een gevolg daarvan was de omzetting niet homogeen in de EU landen. Niettemin kan  worden gesteld dat over het geheel genomen de richtlijn in de hele EU veranderingen teweeggebracht, hoewel de bestaande nationale tradities op het gebied van overheidsaanbestedingen nog steeds invloedrijk zijn.
  • De richtlijn biedt aanbestedende diensten veel instrumenten waarmee sociale doelstellingen kunnen worden verwezenlijkt gerealiseerd via overheidsopdrachten. Volgens de geïnterviewde deskundigen en belanghebbenden is de verplichte horizontale sociale clausule is een zeer belangrijk instrument om de naleving van de toepasselijke clausule te garanderen wetgeving op sociaal, arbeids- en milieugebied. Vakbonden zijn er echter van overtuigd dat deze bepaling onvoldoende juridische duidelijkheid biedt wanneer er geen cao van toepassing is, maar de aanbestedende dienst van ondernemers verlangt dat zij collectieve onderhandelingen aangaan om collectief overeengekomen arbeidsnormen toe te passen. Dat melden ook vertegenwoordigers van MKB-verenigingen.
  • De meeste klachten die MKB-verenigingen van bedrijven ontvangen, gaan over het niet respecteren van de verplichte sociale clausule van aanbestedende diensten, die opdrachten alleen gunnen op basis van de goedkoopste aanbieding waarmee een eerlijke concurrentie met bieders die willen voldoen aan de sociale en arbeidswetgeving ondermijnd wordt.
  • Instrumenten zoals sociale en werkgelegenheidsclausules, voorbehouden en verdeling in percelen zijn zeer belangrijk, maar het gebruik ervan varieert sterk van land tot land. De impact van de specifieke regels van de Richtlijn voor de toekenning van sociale diensten en andere diensten is niet duidelijk en er zijn geen gegevens over het gebruik.
  • Een belangrijke sleutelbevinding is dat het gebruik en de juiste implementatie van MVA in de eerste plaats de bereidheid van de aanbestedende diensten vereist om MVA in te zetten en, ten tweede, voldoende personeel met de juiste vaardigheden en technische capaciteit vraagt om MVA te implementeren. Zelfs binnen het meest gunstige wettelijke kader zal MVA onvoldoende toegepast worden als er onvoldoende bewustzijn is van de voordelen van MVA, en er onvoldoende adequate opleidingen en maatregelen voor capaciteitsopbouw zijn. De huidige inspanningen van de Europese Commissie via een reeks projecten gericht op het ontwikkelen van een dialoog met aanbestedende diensten in de hele EU en het versterken van hun professionele capaciteit, zullen helpen dit te verbeteren.

 
Relevantie voor decentrale overheden
Voor decentrale overheden kunnen de resultaten van het onderzoek interessant zijn met betrekking tot hun functie als aanbestedende diensten. Het document belicht de mogelijkheden die het huidige wettelijk kader biedt op het gebied van aanbesteding en het sociaal domein. Daarnaast worden Best Practices gedeeld uit de EU-brede praktijk, welke meegenomen kunnen worden in het uitschrijven van toekomstige overheidsopdrachten.

Meer informatie:

The social impact of public procurement – Europese Commissie

The social impact of public procurement – Can the EU do more? – Europees Parlement


Bron: Think Tank - European Parliament, Europa Decentraal

Terug